Në këtë vend ku çdo qytetar i thjeshtë kërkon një rreze drite në errësirën e padrejtësisë, ngrihet një pyetje që nuk guxojmë ta shtrojmë me zë të lartë: çfarë ndodh kur në krye të drejtësisë ulet një njeri pa shpirt? Jo një njeri i lig, jo një njeri i korruptuar në kuptimin klasik, por një që është i ftohtë si akulli, që nuk dridhet përballë padrejtësisë, që vendos mbi fatin e jetëve pa asnjë shenjë ndjeshmërie njerëzore. Një që s’ka më gjak në damarë.

E kemi parë gjithmonë e më shpesh: gjyqtarë që flasin si robotë, që shqiptojnë vendime si predha, që shikojnë qytetarin në sy dhe nuk shohin asgjë – vetëm një numër çështjeje. Gjyqtarë që e përdorin ligjin si armë, jo si instrument drejtësie. Nuk e pyesin veten: po sikur të ishte vajza ime? Djali im? Nëna ime në atë bankë të të pandehurve? Sepse për ta, njerëzit janë dosje. Lotët janë të tepërt. Dëshpërimi – një zhurmë e padurueshme në një sallë që duhet të jetë e “qetë”.

Por drejtësia pa shpirt është më e rrezikshme se padrejtësia me qëllim. Sepse të paktën kjo e fundit shihet. Ndërsa drejtësia e ftohtë, pa zë, pa zemër, pa mëshirë, vret në heshtje. E djeg jetën e tjetrit me firmë, me urdhër, me vendim të formës së prerë.

Merrni këtë rast konkret: një firmë rrugësh, e njohur për lidhjet e saj me tenderat publikë, fiton një kontratë në mënyrë të dyshimtë për të rregulluar sparkatat dhe muret mbajtëse në një segment të vështirë malor. Në vend që të punësojë specialistë me përvojë, merr lulishtarë, të rinj pa kualifikim, që s’dinë të lidhin as një litar sigurie. Ndërkohë, terreni kërkonte alpinistë teknikë – por “kursimi” ishte më i rëndësishëm. Dhe ashtu, tre burra të thjeshtë, të varfër, që kishin dalë për një kafshatë bukë, humbën jetën. Rrëzuar, të copëtuar, të harruar.

Gjykata e Shkallës së Parë – njëherë të paktën – e pa drejtësinë me sy njerëzor. I dha të drejtë familjeve, urdhëroi dëmshpërblim. Por nuk zgjati shumë. Në Apel, dosja mori tjetër kthesë. Në një proces të shoqëruar nga dyshime të forta për korrupsion, vendimi u përmbys. U tha se kompania s’kishte faj. Se viktimat “e kishin ditur rrezikun”. Se “nuk kishte provë të mjaftueshme”.

Tre fukarenj humbën jetën në një skemë tenderash. Dhe sot, jo vetëm që askush nuk mban përgjegjësi, por drejtësia ua mohoi edhe të drejtën për dëmshpërblim. Ky nuk është më shtet. Kjo nuk është drejtësi. Kjo është një grusht i ftohtë në fytyrën e një populli të varfër.

Ka ardhur koha të mos kemi më frikë t’i themi gjërat siç janë: drejtësia shqiptare vuan jo vetëm nga korrupsioni dhe paaftësia, por nga mungesa e thellë e humanizmit. Dhe kjo është më tragjike se çdo reformë e dështuar.

Një gjyqtar që nuk dridhet përballë një padrejtësie është i pashpresë. Një që e sheh të drejtën si numër reference, jo si rrëfim njerëzor, është i rrezikshëm. Dhe një sistem që i mbron këta gjyqtarë, që i lartëson, që i përkëdhel, është një sistem që ka vendosur të mos i shërbejë më popullit, por vetvetes.

Ne nuk kërkojmë që gjykatat të kthehen në vende ndjeshmërie dhe emocioni. Kërkojmë vetëm që, përpara se të godasë me çekiç, gjyqtari të kujtojë që është njeri. Sepse kur humbim humanizmin në sallën e drejtësisë, nuk mbetet më asgjë për të mbrojtur.

Drejtësia nuk është hakmarrje. As mekanizëm. Është gjykim njerëzor. Dhe njeriu që nuk ka më gjak në damarë, nuk është më gjyqtar – është thjesht një vegël e verbër në një sistem të kalbur.