Në një vend ku ndarja e pushteteve është vetëm një iluzion kushtetues, ligji nuk zbatohet më, por urdhërohet.
Prej vitesh, Edi Rama ka ndërtuar me durim një arkitekturë pushteti ku asgjë nuk lejohet të ndodhë pa aprovimin e tij. Por me ndërhyrjen brutale në hartimin dhe promovimin e Kodit të ri Penal, ky pushtet i fshehur ka dalë tashmë hapur. Kryeministri i Shqipërisë nuk është më thjesht udhëheqës i ekzekutivit. Ai sillet si kryeligjvënës, si Prokurori i Përgjithshëm dhe si Gjykata e Lartë – të gjitha njëkohësisht. Në këtë kontekst, kodi penal i propozuar nuk është produkt i një reflektimi institucional, por një mjet kontrolli, një armë personale, e gatuar në zyrat e pushtetit për të ndëshkuar cilindo që i del përballë.
1. Një kod penal politik, jo juridik
Në vend që të hartohet nga ekspertë të drejtësisë dhe të konsultohet me publikun dhe institucionet profesionale, drafti i ri penal ka lindur nga një logjikë përjashtuese dhe autokratike. Nuk ka transparencë, nuk ka debat publik, nuk ka analizë të pavarur. Vetëm urdhra. Madje vetë Prokurori i Përgjithshëm, Olsian Çela, ka ngritur zërin duke e konsideruar draftin të njëanshëm dhe të rrezikshëm, për nga mënyra si po imponohet.
Por cili është përmbajtja e këtij kodi? Lista e veprave penale po zgjerohet në mënyrë të frikshme dhe arbitrare. Një fjalë në rrjet, një protestë spontane, një postim kritik – mund të mjaftojnë për të të shpallur armik të rendit. Dënimet parashikohen me një ashpërsi të skajshme, duke e deformuar qëllimin themelor të së drejtës penale: rehabilitimin dhe proporcionalitetin.
2. Kapja e drejtësisë – jo më vetëm teori
Nuk është hera e parë që flitet për “kapjen e drejtësisë” në Shqipëri. Por tashmë jemi përballë një faze të re, ku kjo kapje është institucionalizuar. Emërimet e kontrolluara në SPAK, KLGJ dhe KLP, presioni mbi gjyqtarët e pavarur, ndëshkimi i prokurorëve që hetojnë aferat e mëdha, janë bërë tashmë rregull. Shumë gjyqtarë dhe prokurorë ndihen të kërcënuar në heshtje: nëse nuk ndjekin linjën politike të qeverisë, karriera e tyre mund të mbarojë aty. Shumë kanë heshtur. Të tjerë janë larguar nga sistemi. Disa pak që flasin, po goditen me metoda të pamëshirshme.
3. Rreziku për qytetarin: Ligji kthehet në kurth
Në një shtet ku kodi penal bëhet sipas humorit të një njeriu, çdo qytetar është i ekspozuar. Sot është aktivisti, nesër është gazetari, pasnesër mund të jesh ti. Mjafton të kesh shprehur një mendim ndryshe, të kesh kërkuar një të drejtë, ose të kesh kundërshtuar një padrejtësi. Kjo është esenca e regjimeve represive: askush nuk është realisht i sigurt.
Në këto kushte, nuk është çudi që shumë shqiptarë të ndihen të kërcënuar dhe të kërkojnë rrugë daljeje jashtë vendit. Dhe në fakt, gjithnjë e më shumë azilkërkues po argumentojnë përpara autoriteteve të huaja se ndodhen përballë një persekutimi politik dhe ligjor në Shqipëri. Kjo përbën një pasojë gjeopolitike direkte për BE-në, e cila, duke mos vepruar, rrezikon të importojë pasojat e një autokracie që po forcohet në kufijtë e saj.
4. Shqipëria, rrezik për stabilitetin evropian
Kur një vend kandidat për integrim përdor legjislacionin penal për të shtypur opozitën, mediat dhe zërat kritikë, ai nuk përmbush më asnjë kriter të Kopenhagenit për shtetin e së drejtës. Shqipëria nuk po bëhet një vend më afër BE-së. Po largohet me shpejtësi, drejt modelit të autokracive lindore, ku drejtësia shërben për të mbrojtur liderin, jo qytetarin.
Në një Evropë të lëkundur nga krizat, një Shqipëri e destabilizuar dhe represive mund të kthehet lehtësisht në vatër tensioni, eksportues të pasigurisë dhe kërkesash për azil të papërballueshme.
5. Drejtësia duhet të jetë e pavarur, ose nuk është drejtësi
Në çdo sistem demokratik, drejtësia është shtylla e fundit e mbrojtjes së qytetarit. Kur ajo thyhet, bie edhe vetë besimi tek shteti. Një kod penal i vërtetë hartohet në mënyrë gjithëpërfshirëse, pas një analize të thelluar sociologjike, juridike dhe penologjike. Nuk është një armë e pushtetit kundër kundërshtarëve të vet. Në të kundërt, bëhet një mjet terrori institucional.
6. Koha për reagim: kjo nuk është më një çështje e brendshme
Është koha që institucionet ndërkombëtare, veçanërisht Bashkimi Evropian, të mos kufizohen më me “shqetësime diplomatike” sterile. Po sulmohet vetë struktura e një shteti që pretendon integrim. Heshtja është bashkëfajësi. Demokracia nuk rrezikohet vetëm nga puçet ushtarake – ajo bie edhe në heshtje, kur qeveria kap drejtësinë dhe e përdor kundër qytetarëve të saj.
Shqipëria e Ramës nuk është më thjesht një problem i shqiptarëve. Ajo po kthehet në një test për vetë BE-në: do të tolerojë ajo që në prag të kufijve të saj lind një sistem që përngjan më shumë me diktaturë sesa me demokraci?
Në vend që të ndërtojmë një shtet të së drejtës, po ndërtojmë një shtet të frikës. Dhe nëse Europa nuk reagon sot, nesër mund të jetë tepër vonë.