Shqipëria ndodhet përballë një nyje historike ku e kaluara, me plagët e saj ende të hapura, përplaset dhunshëm me premtimet për të ardhmen. Në horizontin e vitit 2025 janë rreshtuar pritshmëri të shumta: reforma që s’kanë marrë kurrë frymë të plotë, një shoqëri e lodhur nga tranzicioni dhe një brez i ri që kërkon të largohet më shumë sesa të ndërtojë. Por, a do të jetë ky vit një pikë kthese, apo një tjetër stinë iluzionesh?

Sistemi i drejtësisë mbetet në epiqendër. Pas një dekade vettingu, pastrimesh dhe ringritjesh institucionale, gjykatat shqiptare ende nuk japin ndjesinë e një drejtësie të afërt me qytetarin. Gjykata e Lartë dhe Gjykata e Apelit janë të mbytura nga dosje, ku pritja për drejtësi është kthyer në një kalvar që zgjat me vite. Një gjyqtar i vetëm, shpesh me qindra çështje në tryezë, përfaqëson paradoksin më të dhimbshëm të sistemit: shumë ligje, por pak drejtësi.

Brenda këtij sistemi të lodhur, ka përpjekje që mund të sinjalizojnë ndryshim: ngritja e gjykatave të reja, hetime më aktive nga SPAK, dhe rritja e presionit ndërkombëtar për rezultate. Por, pa mbështetje financiare, pa profesionistë të kualifikuar, dhe pa vullnet për ndëshkim real të korrupsionit, gjithçka rrezikon të mbetet thjesht një fasadë.

Në fushën ekonomike, 2025 shihet si vit i rishikimeve fiskale. Qeveria ka paralajmëruar ndryshime në tatime dhe kontribute, me synimin për të formalizuar ekonominë dhe për të frenuar evazionin. Por në terren, biznesi i vogël ndihet nën presion. Në të njëjtën kohë, emigracioni masiv po zbraz vendin nga të rinjtë dhe profesionistët më të përgatitur. Ata nuk largohen vetëm për një pagë më të mirë, por sepse ndihen të panevojshëm në vendin e tyre.

Edhe në fushën e infrastrukturës dhe energjisë, projektet janë ambicioze. Nga linjat hekurudhore te parqet fotovoltaike, ka sinjale për një modernizim të vonuar. Por shqetësimi është i njëjtë: nëse këto projekte mbeten në letër, ose nëse kapen nga klientelizmi, atëherë çdo investim bëhet i pavlefshëm për qytetarin.

Në planin shoqëror, shoqëria civile po përpiqet të rikthejë zërin e saj. Nisma të reja, aktivizëm rinor dhe thirrje për barazi sociale po shtohen, por mbeten pa mbështetje institucionale. Ndërkohë, media, që duhet të ishte aleate e qytetarit, gjendet sot nën presion të shumëfishtë: nga politika, nga interesa financiare, dhe nga vetë rreziku i censurës digjitale.

Ligjet për median online dhe tentativat për kontroll të përmbajtjes në rrjetet sociale kanë krijuar një klimë ku liria e shprehjes është gjithnjë e më e rrezikuar. Gazetarët nuk ndihen të mbrojtur, ndërsa qytetarët informohen gjithnjë e më pak nga burime të pavarura.

Përtej pesimizmit, Shqipëria ka ende potencial të brendshëm. Ka individë, grupime dhe struktura që punojnë me ndershmëri dhe përkushtim. Nëse këta zëra gjejnë hapësirë reale, nëse institucionet fillojnë të funksionojnë në shërbim të interesit publik dhe jo të grupeve të ngushta, atëherë 2025 mund të sjellë ndryshime të vërteta.

Por nëse gjithçka mbetet në nivel deklaratash politike, nëse çdo reformë zbatohet vetëm deri aty ku nuk prek interesat e fuqishme, atëherë rrotullimi rreth vetes do të vazhdojë. Dhe bashkë me të, do të zgjatet edhe koha e humbur – një kohë që qytetarët shqiptarë nuk mund ta përballojnë më.