Ku po shkon drejtësia? Mbi 52,000 çështje që presin shqyrtimin

Nga Gazeta Antikorrupsion

Në një vend ku premtimi për reformë në drejtësi është bërë flamur politik dhe shpresë qytetare, realiteti i dhomave të gjyqit paraqet një panoramë tjetër: një drejtësi në pritje, fjalë për fjalë.

Në Gjykatën e Apelit të Juridiksionit të Përgjithshëm në Tiranë, aktualisht janë mbi 52,000 çështje që presin shqyrtimin. Një mal dosjesh që i është besuar një trupe gjyqësore që funksionon me vetëm 33% të kapacitetit të saj. Nga 78 gjyqtarë të parashikuar me ligj, vetëm 26 janë aktivë. Kjo ka prodhuar pasoja të rënda për qytetarët: çështje që zgjasin mesatarisht deri në 16.4 vjet, duke e kthyer “pritjen e drejtësisë” në një formë të re abuzimi institucional.

Ndërkohë, Gjykata Administrative e Apelit, një strukturë thelbësore për garantimin e të drejtave ndaj vendimeve të administratës publike, ndodhet në një kolaps institucional. Ajo përballet me rreth 23,000 çështje të pashqyrtuara, ndërsa vetëm 7 gjyqtarë mbulojnë të gjithë fluksin. Me një numër të tillë, është e qartë se afatet ligjore nuk kanë më asnjë vlerë reale – drejtësia vonohet, e bashkë me të, edhe jeta dhe mundësitë e qytetarëve që kërkojnë zgjidhje.

Drejtësia që ngadalësohet, është drejtësi që mohohet

Shifrat nuk janë thjesht statistikë. Ato përkthehen në biznese të mbyllura, familje të ndara padrejtësisht, të pushuar nga puna pa dëmshpërblim, prona të zaptuara dhe vendime që mbeten në letër. Reforma në drejtësi premtoi “pastrim” dhe “efikasitet”. Por çfarë ndodhi pas pastrimit të gjyqësorit me procesin e vetingut? U krijua një boshllëk i madh – një sistem që pastronte më shpejt nga sa ndërtonte.

Institucionet duket se nuk janë përgatitur për këtë pasojë. Vendimet që dikur merreshin në muaj, tani zvarriten me vite. Shumë nga qytetarët dorëzohen përpara padrejtësisë institucionale – jo sepse nuk kanë të drejtë, por sepse nuk kanë kohë. Ata nuk mund të presin një dekadë për një vendim që mund të ndryshojë jetën e tyre.

A ka dritë në fund të tunelit?

Rekomandimet nga organizatat ndërkombëtare janë të qarta: Shqipëria ka nevojë për më shumë gjyqtarë, më shumë burime dhe më shumë transparencë në menaxhimin e çështjeve. Teknologjia dhe dixhitalizimi janë hapa pozitivë, por ato nuk mund të zëvendësojnë trupën njerëzore të munguar. Rikualifikimi i ish-gjyqtarëve, ngritja e përshpejtuar e kapaciteteve për brezat e rinj dhe mbështetja e gjyqësorit me buxhet janë domosdoshmëri urgjente.

Drejtësia që pritet për 16 vjet nuk është më drejtësi. Është një shantazh i heshtur që i thuhet qytetarit: “Prisni… ose hiqni dorë”.

Në një sistem ku dosjet grumbullohen dhe besimi në institucion venitet, pyetja nuk është më vetëm: ku është drejtësia?, por ku po shkon ajo?

Gazeta Antikorrupsion do të vijojë të ndjekë çdo hap të këtij sistemi në krizë, për të sjellë në dritë jo vetëm problemet, por edhe zgjidhjet e mundshme. Sepse drejtësia nuk është luks është themeli i çdo shoqërie demokratike.