Kur Prokurorët “Shkurtojnë Termoçiftet” e Drejtësisë

Në fushën e filmave të realizmit socialist shqiptar, ekziston një personazh, veprimet e të cilit janë emblematike të temave më të mëdha – përkatësisht, diversantin famëkeq Gjon Fusha. Akti i tij famëkeq i prerjes së termoçifteve, të cilat janë komponentë kritikë të nevojshëm për funksionimin e qetë të uzinës, shërben si një kujtesë e fortë e potencialit shkatërrues që individët mund të përdorin kur veprojnë nga dashakeqësia ose interesi personal. Qëllimi pas sabotimit të tij ishte i qartë: të shkaktonte dëme në një strukturë thelbësore që mbështet zhvillimin industrial dhe përparimin në shoqëri. Pasojat e akteve të tilla shtrihen përtej dëmtimit të menjëhershëm fizik, duke thirrur një diskurs më të gjerë rreth vlerës dhe integritetit të sistemeve që kanë për qëllim të nxisin rritjen dhe sigurinë.

Megjithatë, në sallat bashkëkohore të gjyqit shqiptarë, shfaqet një lloj tjetër “sabotatori” – një kërcënim që përbën një kërcënim edhe më të madh për shoqërinë: prokurori që neglizhon detyrën e tyre të shenjtë për të ruajtur drejtësinë. Nuk është e pazakontë të hasësh prokurorë të cilët, në vend që të mbrojnë me zjarr ligjin dhe të mbrojnë të drejtat e qytetarëve, i qasen procedurave ligjore me një shkëputje shqetësuese. Për ta, proceset bëhen pak më shumë se detyra mekanike, të ekzekutuara nga memorizimi i thjeshtë dhe jo nga të kuptuarit e vërtetë. Prokurorë të tillë nuk angazhohen me konventat ndërkombëtare ose angazhohen në arsyetim të menduar të bazuar në parimet e drejtësisë; në vend të kësaj, ata recitojnë mekanikisht një pjesë të vogël të deklaratave të përgatitura paraprakisht, të ngjashme me robotët e programuar, duke ekzekutuar vendime pa komponentin jetik të reflektimit.

Kjo situatë ngre një pyetje urgjente që kërkon vëmendje urgjente: A duhet të ndërhyjnë organet institucionale për të adresuar veprimet shqetësuese të këtyre prokurorëve që veprojnë pa njohuri dhe llogaridhënie thelbësore? Përgjigja e qartë duhet të jetë po. Një sistem drejtësie funksional nuk mund të lulëzojë nëse praktikuesit e tij – vetë individët e besuar për zbatimin e ligjeve – nuk arrijnë të kuptojnë as parimet themelore që e mbështesin atë. Kjo nuk është thjesht një çështje e paaftësisë teknike, por një çështje që prek llogaridhënien më të thellë morale dhe profesionale.

Kur një prokuror neglizhon detyrën e tij për të mbrojtur të drejtat e qytetarëve, kur shpreh një shpërfillje flagrante për zbatimin e konventave ndërkombëtare dhe ligjeve të brendshme, ata heqin dorë nga roli i tyre si kujdestar i drejtësisë. Në vend të kësaj, ata bëhen një lloj “sabotatori” i drejtësisë. Kjo formë e sabotimit shtrin ndikimin e saj të dëmshëm përtej një rasti individual ose veprimeve të gabuara të një salle të vetme gjyqi; gërryen vetë themelin e besimit që qytetarët vendosin në sistemin tonë ligjor. Rrjedhimisht, ajo gjeneron perceptime të padrejtësisë dhe korrupsionit, duke tronditur besimin se drejtësia po shërbehet dhe mbështetet.

Është e domosdoshme që institucionet që mbikëqyrin sjelljen e prokurorëve të ndërmarrin veprime vendimtare. Ata duhet të imponojnë standarde strikte të profesionalizmit, njohurive dhe përgjegjësisë morale për këta individë. Drejtësia nuk është thjesht një proces automatik (ose mekanik), as nuk duhet të trajtohet si i tillë nga ata që mbajnë përgjegjësinë e thellë të përcaktimit të rrjedhës së saj. Nuk mund të përfshijë thjesht shqiptimin e një fraze si “vendimi është miratuar” pa pasur një kuptim gjithëpërfshirës të asaj që nënkupton ky miratim. Nëse një vetëkënaqësi e tillë vazhdon, ne rrezikojmë të jemi dëshmitarë të shfaqjes së më shumë figurave të “Gjon Fusha” brenda sistemit tonë të drejtësisë – individë që kontribuojnë jo në fortifikimin dhe përmirësimin e tij, por në përmbysjen dhe përkeqësimin e tij. Vetëm përmes mbikëqyrjes dhe llogaridhënies rigoroze mund të shpresojmë të parandalojmë këtë rënie dhe të sigurojmë integritetin e drejtësisë për të gjithë qytetarët, duke hedhur dritë në rrugën drejt praktikës ligjore të vërtetë dhe të drejtë. Gjon Fusha mbetet një figurë paralajmëruese, me trashëgiminë e të cilit duhet të përballemi në një nivel më të madh të strukturës shoqërore.