Kur drejtësia përballet me veten: Roli i ILD në mbikëqyrjen e gjyqtarëve dhe prokurorëve

Në sistemin shqiptar të drejtësisë, kontrolli i ndërsjellë mes institucioneve është jo vetëm i nevojshëm, por edhe i garantuar me ligj. Një nga mekanizmat kyç që siguron funksionimin korrekt të kësaj balance është Inspektorati i Lartë i Drejtësisë (ILD) – organi që mbikëqyr etikën dhe profesionalizmin e gjyqtarëve dhe prokurorëve.

Denoncimi institucional: Një e drejtë dhe një përgjegjësi

Ligji shqiptar parashikon qartë se nëse një gjyqtar ushtron ndikim të padrejtë, shkel etikën ose cenon detyrën e një prokurori – apo anasjelltas – pala e dëmtuar ka të drejtë të kërkojë procedim disiplinor ose administrativ pranë ILD-së. Kjo dispozitë synon të garantojë pavarësinë institucionale, të shmangë presionet e ndërsjella dhe të forcojë besimin e publikut tek drejtësia.

Pse rastet janë të rralla?

Megjithëse ky mekanizëm ekziston, në praktikë raste të dokumentuara publikisht të denoncimeve të ndërsjella mes gjyqtarëve dhe prokurorëve janë shumë të rralla. Kjo ndodh për disa arsye:

Frika nga përplasjet institucionale, që mund të destabilizojnë bashkëpunimin mes gjykatave dhe prokurorive.

Një kulturë e heshtjes brenda sistemit, ku shumë çështje “zgjidhen” në mënyrë joformale.

ILD ka qenë në fazë konsolidimi për disa vite dhe vetëm kohët e fundit ka rritur kapacitetin hetimor dhe vendimmarrës.

Transparenca publike e kufizuar, pasi shumica e hetimeve dhe procedimeve disiplinore nuk publikohen në detaje.

Raste konkrete të procedimeve nga ILD

Pavarësisht vështirësive, ILD ka ndërmarrë veprime konkrete ndaj disa gjyqtarëve dhe prokurorëve. Më poshtë janë disa prej rasteve më të spikatura:

Gjyqtarë të proceduar:

Petrit Alia dhe Nazmi Troka (Gjykata e Apelit Vlorë): ILD kërkoi masën e uljes së pagës deri në 40% për 1 vit, për shkelje procedurale dhe mosrespektim të kërkesave të prokurorisë.

Ibrahim Hoxha (Gjykata e Tiranës): Objekt i kërkesës për procedim disiplinor nga Ministri i Drejtësisë.

Albano Çepele (Shkodër), Engjëllushe Tahiri (Krujë) dhe të tjerë: Të gjithë janë subjekt i hetimeve disiplinore për vendimmarrje problematike ose vonesa të pajustifikuara.

Prokurorë të proceduar:

Kledian Llaho (Prokuroria e Sarandës): Përballë një masë disiplinore të dytë, për sjellje që bie ndesh me detyrën dhe etikën.

Mes ligjit dhe etikës: Pesha e përgjegjësisë

Rastet e mësipërme janë vetëm maja e ajsbergut. Në shumë raste, mungesa e denoncimeve formale nuk do të thotë mungesë shkeljesh, por mungesë guximi për t’i adresuar ato në mënyrë institucionale. Pikërisht këtu qëndron rëndësia e ILD-së: si një strukturë që duhet të inkurajojë raportimin, të mbrojë integritetin profesional dhe të garantojë që asnjë akt abuziv të mos kalojë pa u ndëshkuar – pavarësisht se nga vjen.

Në fund të ditës, drejtësia nuk është vetëm çështje e ligjit, por edhe e etikës dhe kurajos për ta mbrojtur atë, edhe kur rrezikon të përballesh me kolegë apo autoritete të larta. ILD përbën një nga shpresat që kjo betejë nuk është e humbur.